ΗΠΑ: Σενάρια στάσης πληρωμών

Του Κώστα Ράπτη Με δεδομένο το αδιέξοδο το οποίο επικρατεί στη Ουάσιγκτον ως προς την αύξηση του νομίμου ορίου του δημοσίου χρέους των ΗΠΑ, το ενδεχόμενο μιας μερικής στάσης πληρωμών της ομοσπονδιακής κυβέρνησης σε 3 εβδομάδες φαντάζει όλο και πιο πιθανό – μόνο και μόνο διότι η επίτευξη συναίνεσης ανάμεσα στον Λευκό Οίκο και την ελεγχόμενη από τους Ρεπουμπλικανούς πλέον Βουλή των Αντιπροσώπων φάνταζε τόσο αναπόφευκτη στο «τέλος του δρόμου», ώστε το πολιτικό παιχνίδι να εκτροχιασθεί. Ο πρόεδρος Ομπάμα πρότεινε ένα σχέδιο δημοσιονομικής εξυγίανσης ύψους 4 τρις. σε βάθος δεκαετίας, οι οποίες θα προέρχονται κατά 83% από μειώσεις δαπανών και κατά 17% από αύξηση των φορολογικών εσόδων με την κατάργηση φοροαπαλλαγών και όχι με την αύξηση των φορολογικών συντελεστών. Η πλευρά των Ρεπουμπλικανών το απέρριψε, δηλώνοντας ότι η πρόσθετη φορολογική επιβάρυνση θα πλήξει την οικονομία – μολονότι υψώνουν τη σημαία των δραστικών περικοπών σε καιρό ύφεσης… Σύμφωνα με νεώτερες πληροφορίες, ο Λευκός Οίκος προσανατολίζεται στη χρήση υπερεξουσιών που στηρίζονται σε συνταγματικά «παραθυράκια» ώστε να παρακάμψει το Κογκρέσσο, ενώ το συμβιβαστικό σχέδιο του γερουσιαστή Mitch McConnell σώζει τα προσχήματα με μια διαδικασία που πρακτικά θα επιτρέπει ανά τρίμηνο στους Ρεπουμπλικανούς να καταψηφίζουν ανά τρίμηνο το προεδρικό αίτημα αύξησης του ορίου χρέους, χωρίς στην πραγματικότητα να το παρεμποδίζουν… Υπενθυμίζεται ότι το νόμιμο όριο χρέους καθιερώθηκε το 1917, με την είσοδο των ΠΑ στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και αποτελούσε το αντάλλαγμα του προέδρου Wilson προς το Κογκρέσο ώστε να εγκρίνει τις πολεμικές πιστώσεις. Μετά από αλλεπάλληλες αναθεωρήσεις (συνήθως προς τα πάνω) διαμορφώνεται στην παρούσα φάση στα 14,3 τρις δολάρια – όριο το οποίο συμπληρώθηκε τον περασμένο Μάιο. Η κορύφωση του δημόσιου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ ήλθε την επαύριον του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (120%). Έκτοτε η πορεία του χρέους υπήρξε σταθερά πτωτική για να φθάσει λίγο πάνω από το ένα τρίτο του ΑΕΠ στο τέλος της προεδρικής θητείας του Jimmy Carter. Τα χρέος εκτοξεύθηκε επί των ημερών των Ronald Reagan και George Bush του πρεσβύτερου, κορυφώθηκε στην πρώτη τετραετία Clinton (70%) για να υποχωρήσει κατά τη δεύτερη τετραετία στο 60%. Από τις μέρες του George Bush του νεώτερου και μετά πήρε και πάλι την ανιούσα και πλέον πλησιάζει το 100%. Οι πολεμικές περιπέτειες σε Ιράκ και Αφγανιστάν, η αχαλίνωτη αύξηση του κόστους περίθαλψης σε συνδυασμό με τη γήρανση του πληθυσμού, οι φοροαπαλλαγές στα ανώτερα εισοδηματικά κλιμάκια και εντέλει η ύφεση (που συρρίκνωσε το ΑΕΠ, αύξησε τις μεταβιβαστικές πληρωμές και κατέστησε υποχρεωτικά τεράστια πακέτα διάσωσης) υπήρξαν η αιτία της διόγκωσης του χρέους. Εκτιμάται ότι μετά τις 2 Αυγούστου το αμερικανικό δημόσιο θα χρειασθεί να καταφύγει σε νέο δανεισμό για να καλύψει τις υποχρεώσεις του. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα έσοδα του μηνός Αυγούστου υπολογίζονται σε 172 δις. δολάρια, ήτοι 55% των δαπανών που θα ανέλθουν σε 307 δις. Εάν δεν υπάρξει πολιτική συμφωνία ως προς την αύξηση του νομίμου ορίου του χρέους, οι «έχοντες λαμβάνειν» από το αμερικανικό δημόσιο θα… πρέπει να μπουν στην ουρά: προτεραιότητα θα δοθεί αναγκαστικά στα τοκοχρεολύσια του υφιστάμενου χρέους (50 δισ.),  στις συντάξεις (50 δισ.), το πρόγραμμα Medicare (50 δις.) τις οφειλές έναντι στρατιωτικών προμηθευτών (32 δισ.), τα επιδόματα ανεργίας (13 δισ.), τις πληρωμές των ένστολων (3 δις.), χωρίς να υπολείπονται κονδύλια για τις πληρωμές των πολιτικών υπαλλήλων, τη συντήρηση των υποδομών, άλλα κοινωνικά προγράμματα κ.ο.κ.  Άγνωστη παραμένει η νομική βάση με την οποία θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν οι επιλογές του ποιος θα πληρωθεί και ποιος όχι. Οι αποφάσεις θα πρέπει να ληφθούν πολύ σύντομα, καθώς μόλις στις 4 Αυγούστου λήγουν τίτλοι του δημοσίου, ύψους 100 δις. οι οποίοι θα πρέπει να ματοκυλισθούν – πράγμα αυτονόητο εκτός και αν στις αγορές έχει επικρατήσει χάος. Ούτως ή άλλως η αμφισβήτηση της ικανότητας του αμερικανικού Δημοσίου να αποπληρώνει τις υποχρεώσεις του αναμένεται να μεγαλώσει το κόστος δανεισμού – όχι μόνο για την ομοσπονδιακή κυβέρνηση αλλά και για τον ιδιωτικό τομέα. Είναι μάλιστα πολύ πιθανό οι επιπτώσεις να γίνουν περισσότερο αισθητές π.χ. στην Wall Street παρά στα ομόλογα του Δημοσίου, τα οποία ενδέχεται σε συνθήκες αναστάτωσης να προσελκύσουν και πάλι κεφάλαια ως ασφαλές καταφύγιο.