Η αυτοκαταστροφική πολιτική της Κίνας

Του John Lee Το εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας αναρριχήθηκε τον Απρίλιο στα 11,4 δισ. δολάρια, τετραπλάσιο σε σχέση με τις εκτιμήσεις των οικονομολόγων, ενώ το πλεόνασμα της χώρας στις εμπορικές συναλλαγές με τις ΗΠΑ διευρύνθηκε στο υψηλότερο επίπεδο από το Νοέμβριο. Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Timothy Geithner καλεί επανειλημμένως το Πεκίνο να επισπεύσει την ανατίμηση του γουάν στο πλαίσιο του εν εξελίξει Στρατηγικού και Οικονομικού Διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών. Παρά το γεγονός ότι Αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν εκφράσει την ελπίδα πως οι Κινέζοι ομόλογοι τους είναι πλέον πιο ελαστικοί σε αυτό το θέμα, στην πραγματικότητα δεν έχουν αλλάξει και πολλά. Η Κίνα δεν θα κάνει τίποτα περισσότερο από πολύ αργά βήματα στην κατεύθυνση ανατίμησης της αξίας του γουάν έναντι του δολαρίου. Μπορεί να φαίνεται σαν το Πεκίνο να προσπαθεί να πάει κόντρα στα καταπιεστικά σχέδια των ΗΠΑ για το νόμισμα, στην πραγματικότητα όμως η κινεζική ακαμψία δεν έχει τόσο να κάνει με την αντίσταση κατά των Αμερικανών αλλά περισσότερο με την αντίληψη του Πεκίνου για το τι συμφέρει καλύτερα το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (KKK). To ΚΚΚ ακολουθεί αυστηρή γραμμή πολιτικής ακόμη και εάν η παρεμπόδιση της αύξησης της τιμής του νομίσματος δεν είναι ό,τι καλύτερο για την οικονομία της Κίνας. Κινέζοι οικονομολόγοι του ιδιωτικού κλάδου ισχυρίζονται από καιρό πως η ανατίμηση του γουάν συνάδει με το μακροπρόθεσμο συμφέρον της χώρας. Όπως οι ίδιοι προειδοποιούν, η μη ισορροπημένη κινεζική οικονομία εξαρτάται υπέρ του δέοντος από τις εγχώρια χρηματοδοτούμενες επενδύσεις σταθερού εισοδήματος και τις εξαγωγές   για να αναπτυχθεί και όχι όσο πρέπει από την τοπική κατανάλωση. Η χώρα εισάγει περίπου τα μισά από τα βασικά καταναλωτικά αγαθά καθώς και τα καύσιμα. Αλλά με το ρυθμό πληθωρισμού στο 5,4%, ακόμη και τα κυβερνητικά στελέχη αναγνωρίζουν πως ένα ισχυρότερο γουάν θα βοηθούσε στη συγκράτηση των πληθωριστικών πιέσεων. Όμως, ενώ ο ρόλος των κορυφαίων οικονομολόγων της Κίνας είναι να επισημάνουν τις διαρθρωτικές στρεβλώσεις στο οικονομικό μοντέλο και να προτείνουν λύσεις, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής του Πεκίνου θέτουν μία βασική προτεραιότητα: να παραμείνουν στην εξουσία. Σίγουρα, ο πληθωρισμός είναι πάνω από το επιθυμητό εύρος του 3-4%, αλλά δεν βρίσκεται εκτός ελέγχου. Όταν τίθεται ζήτημα διατήρησης της πολιτικής εξουσίας στο απολυταρχικό καθεστώς της Κίνας, η διατήρηση των θέσεων απασχόλησης στις αστικές περιοχές αποτελεί πιο «καυτό» θέμα από τον έλεγχο τιμών και την μακροοικονομική εξισορρόπηση. Σημαντική συρρίκνωση των θέσεων εργασίας Πόσο σοβαρό είναι το πρόβλημα στην αγορά απασχόλησης της Κίνας; Παρά το γεγονός ότι το ποσοστό ανεργίας φτάνει στο σεβαστό επίπεδο του 4-5%, τα στοιχεία αφορούν λιγότερο από το 1/10 του εργατικού δυναμικού που ξεπερνά τα 700 εκατ. άτομα. Αξιωματούχοι των τοπικών κοινοτήτων συχνά παραδέχονται πως η ανεργία δεν αποκλείεται να είναι υπερδιπλάσια σε σχέση με τα επίσημα στοιχεία που ανακοινώνονται στις επαρχίες τους. Η Κίνα εκτιμάται ότι απώλεσε περίπου 40 εκατ. θέσεις εργασίας που σχετίζονται με τις εξαγωγές τους πρώτους μήνες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και ήταν ο κύριος λόγος που το Πεκίνο διέκοψε απότομα την άνοδο που κατέγραφε το γουάν έναντι του δολαρίου στο διάστημα 2005-2008 (+21%).   Επιπλέον, ένα stress test σε περισσότερους από 1.000 εξαγωγείς στο πρώτο τρίμηνο του 2010 κατέδειξε ότι οι κινεζικές επιχειρήσεις λειτουργούσαν με περιθώριο 4% ή και λιγότερο. Παρά τη γενική υποψία ότι πολλοί Κινέζοι εξαγωγείς δηλώνουν στο τελωνείο μικρότερο κόστος για τα αγαθά από το πραγματικό, με στόχο να μεγεθύνουν τη οικονομική δυσκολία που αντιμετωπίζουν και να κερδίσουν επιδοτήσεις και φοροελαφρύνσεις, είναι γεγονός ότι δέχονται πιέσεις από τις μισθολογικές αυξήσεις της τάξης του 10-20% σε πολλούς εξαγωγικούς κλάδους.   Ο στόχος της προστασίας του εξαγωγικού μεταποιητικού κλάδου είναι εν μέρει να αντισταθμίσει τα διογκούμενα προβλήματα του αναπτυξιακού μοντέλου της κινεζικής κυβέρνησης αναφορικά με την αναποτελεσματική δημιουργία θέσεων απασχόλησης. Μιλώντας για οικονομική ανάπτυξη, η Κίνα έχει μετατραπεί από μία προσανατολισμένη στις εξαγωγές οικονομία σε μια εσωτερικά χρηματοδοτούμενη οικονομία που εξαρτάται από τις επενδύσεις σταθερού εισοδήματος. Την τελευταία δεκαετία οι επενδύσεις αυτές ήταν υπεύθυνες για τη μισή σχεδόν ανάπτυξη του ΑΕΠ της χώρας, αναλογώντας μάλιστα στο 90% της ανάπτυξης του ΑΕΠ την περίοδο 2009-2010, προτού υποχωρήσουν στο 50-55% σήμερα. Κανονικά, περίπου τα τρία τέταρτα του συνόλου των τραπεζικών δανείων χορηγούνται σε κρατικά ελεγχόμενες επιχειρήσεις και ένα ολοένα αυξανόμενο τμήμα αυτών διοχετεύεται σε τοπικές κρατικές επιχειρήσεις. Ο νευραλγικός τομέας των εξαγωγών Ενώ ο δημόσιος τομέας της Κίνας επεκτάθηκε από το 2008 και μετά, ο ιδιωτικός τομέας έχει στην πραγματικότητα συρρικνωθεί τόσο σε σχετικούς όσο και σε απόλυτους όρους. Αυτό είναι σημαντικό δεδομένου ότι οι ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι δύο έως τρεις φορές πιο αποτελεσματικές στη δημιουργία θέσεων εργασίας (όσον αφορά τις θέσεις εργασίας που δημιουργούνται ανά μονάδα επενδυμένου κεφαλαίου) σε σχέση με τις κρατικές, με τον εξαγωγικό μεταποιητικό κλάδο να αποτελεί εξαίρεση. Το ΚΚΚ απλά δεν μπορεί να επιτρέψει στον εξαγωγικό κλάδο, ο οποίος απασχολεί μεταξύ 150 και 200 εκατ. ατόμων, να συρρικνωθεί. Υπάρχει άλλος ένας λόγος προστασίας του σχετικά δυναμικού εξαγωγικού κλάδου. Εκτιμάται ότι τα δύο τρίτα των νέων απόφοιτων κολλεγίων δεν μπορούν να βρουν εργασία ανάλογη με τα προσόντα τους εντός διαστήματος 12 μηνών από την αποφοίτηση. Οι καλύτερες θέσεις εργασίας εντοπίζονται στην κυβέρνηση, σε κρατικές επιχειρήσεις, ή στον τομέα των εξαγωγών. Με τα δύο πρώτα να είναι ιδιαίτερα αναποτελεσματικά στη δημιουργία θέσεων εργασίας, το Πεκίνο δεν θέλει να εμποδίσει το τελευταίο.  Η καθυστέρηση της αναπόφευκτης κατά τους οικονομολόγους ανατίμησης του γουάν φέρνει απλώς περισσότερο ζεστό χρήμα απ’ έξω, καθιστώντας δυσκολότερο τον έλεγχο του πληθωρισμού. Το πρόβλημα θα μπορούσε ενδεχομένως να παρακαμφθεί με μια ξαφνική, μεγάλου μεγέθους, εφάπαξ ανατίμηση του γουάν έναντι του δολαρίου- σε ποσοστό 10%, για παράδειγμα. Αλλά το Πεκίνο θα κρίνει τον άμεσο αντίκτυπο στον τομέα των εξαγωγών ως μη αποδεκτό.   Για τους Κινέζους οικονομολόγους, η πιο αποτελεσματική διατήρηση των θέσεων εργασίας και η βελτίωση της δημιουργίας νέων μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσω της αναμόρφωσης του συστήματος προς όφελος του πιο δυναμκού ιδιωτικού τομέα. Με αυτό τον τόπο η Κίνα θα εξαρτάται σε μικρότερο βαθμό από τον εξαγωγικό τομέα για τη διατήρηση της απασχόλησης. Αυτό όμως θα σήμαινε παράλληλα ότι το ΚΚΚ θα έχανε μέρος της οικονομικής του και τελικά πολιτικής του επιρροής. Και σε μια χώρα όπου σημειώθηκαν κατ ΄εκτίμηση 124.000 περιστατικά μαζικής αναταραχής το 2009 -αν και κυρίως σε αγροτικές περιοχές-αυτή είναι η λιγότερο πιθανή επιλογή. Ο John Lee είναι συνεργάτης ερευνητής στο Κέντρο Ανεξάρτητων Μελετών στο Σίδνεϊ και στο Ινστιτούτο Hudson στην Ουάσιγκτον DC. Είναι συγγραφέας του βιβλίου "Will China Fail?"