Κρίση χρέους: Οι ΗΠΑ στο "απυρόβλητο" ή... μέρος του προβλήματος;

Σάββατο, 22 Μαΐου 2010 - 00:38

«Η κρίση του χρέους που ξεκίνησε στην Ελλάδα και η εξάπλωσή της σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης έχει χρησιμεύσει ως μια οδυνηρή υπενθύμιση των κινδύνων που συνδέονται με το υψηλό δημόσιο χρέος σε ένα παγκοσμιοποιημένο οικονομικό σύστημα», αναφέρεται σε πρόσφατο report του Council of Foreign Relations, του αμερικανικού think tank που μεταξύ άλλων επιμελείται την παγκοσμίως γνωστή διμηνιαία έκδοση «Foreign Affairs». To CFR επιχειρεί να αξιολογήσει την απειλή της μετάδοσης της κρίσης σε χώρες εκτός Ευρώπης, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για ένα ζήτημα που «έχει διχάσει τους εμπειρογνώμονες σχετικά με το ποιος θα είναι ο αντίκτυπος στην οικονομία των ΗΠΑ - όπου το χρέος αναμένεται να ανέλθει στο 90% του ΑΕΠ έως το 2020». «Ορισμένοι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι η οικονομία των ΗΠΑ θα επωφεληθεί από την κρίση στη ζώνη του ευρώ, δεδομένου ότι συνεχιζόμενη αδυναμία του ευρωπαϊκού νομίσματος θα εξασφαλίσει το καθεστώς του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος» αναφέρει το CFR, ενώ «άλλοι εκτιμούν ότι το πρόβλημα του χρέους των ΗΠΑ θα κλιμακωθεί, υποστηρίζοντας μεταξύ άλλων ότι η μεγαλύτερη επίπτωση της κρίσης θα φανεί στην ανάπτυξη των ΗΠΑ, η οποία βασίζεται στην εμπιστοσύνη της αγοράς και τις εξαγωγές προς την Ευρώπη». Το CFR παρουσιάζει, αναφορικά με τις επιπτώσεις της κρίσης στις ΗΠΑ, τις απόψεις επτά οικονομολόγων, ακαδημαϊκών, αναλυτών και ερευνητών: Ashraf Laidi, Επικεφαλής Στρατηγικής Ανάλυσης, CMC Markets Τα πιο κοινά επιχειρήματα εναντίον της πιθανότητας αποσταθεροποίησης της οικονομίας των ΗΠΑ από την κρίση χρέους στην Ευρωζώνη είναι: 1) η κινητοποίηση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης των ΗΠΑ ενεργοποιώντας ένα ακόμα πακέτο βοήθειας τύπου TARP για τις αμερικανικές τράπεζες, 2) το γεγονός ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ προτίθεται να ανοίξει εκ νέου τις στρόφιγγες της ρευστότητας με την αγορά (και πάλι) κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ, και 3) η δυνατότητα να τυπώνουν οι ΗΠΑ ένα νόμισμα στο οποίο αποτιμάται το χρέος της χώρας διεθνώς. Τα μέτρα αυτά -που θεσπίστηκαν το 2008 και το 2009- αποκατέστησαν αποτελεσματικά την εμπιστοσύνη των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών αγορών προς τις ΗΠΑ. Η άνοδος κατά 60% των μετοχικών αγορών από τον Μάρτιο 2009 έδωσε κάποια στήριξη στο θέμα της εμπιστοσύνης, ενώ τα κυβερνητικά προγράμματα στήριξης βοήθησαν στον έλεγχο του ποσοστού ανεργίας και αναβίωσαν το ρόλο των καταναλωτών στην έξοδο της αμερικανικής οικονομίας από την ύφεση. Για να είμαστε δίκαιοι, οι λύσεις αυτές δεν ήρθαν χωρίς κόστος. Τα ομοσπονδιακά αποθέματα έφτασαν στα επίπεδα ρεκόρ των 2,29 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ως αποτέλεσμα της αγοράς του δημοσίου χρέους, ενώ το ανώτατο όριο του χρέους των ΗΠΑ ορίστηκε στα 14,3 τρισεκατομμύρια δολάρια, σχεδόν τριπλάσιο σε σχέση με το αντίστοιχο επίπεδο του 2001. Οι αγορές συναλλάγματος και ομολόγων πήραν το μήνυμα. Το αμερικανικό δολάριο υποχώρησε περισσότερο από 20% και οι αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων διπλασιάστηκαν κατά την περίοδο των «πακέτων» στήριξης. Ωστόσο, όσο κλιμακωνόταν η ανησυχία για την κρίση χρέους στη ζώνη του ευρώ, το δολάριο των ΗΠΑ επωφελήθηκε από τις ροές κεφαλαίων μακριά από επικίνδυνα ευρωπαϊκά νομίσματα και προς την ασφάλεια των ομολόγων των ΗΠΑ. Σήμερα, οι γερμανικές και γαλλικές τράπεζες, έχουν έκθεση 900 δισεκατομμυρίων δολαρίων στο χρέος της Ελλάδας και άλλων χωρών της ευρωζώνης. Αυτή η έκθεση θα μπορούσε να ενισχύσει κερδοσκοπικές επιθέσεις στις αμερικανικές μετοχές, με το σκεπτικό ότι η επιδείνωση της ευρωπαϊκής οικονομίας θα μπορούσε να ακυρώσει την ανάκαμψη της Κίνας και της καταναλωτικής δαπάνης στις ΗΠΑ. Σε αυτό το σενάριο, μία αμερικανική ύφεση τύπου douple dip είναι μια υπαρκτή πιθανότητα. Ωστόσο, εφόσον η διάβρωση του ευρώ επιβραδύνει τη διαδικασία διαφοροποίησης στις αγορές συναλλάγματος, σε τοποθετήσεις πέραν του δολαρίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν κάποια δυσκολία στο να συνεχίσουν να χρηματοδοτούν το χρέος τους μέσα από τον εξωτερικό δανεισμό. Η δυνατότητα να τυπώνουν το δικό τους νόμισμα, θα εκτρέψει την προσοχή των οργανισμών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας μακριά από τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς θα επικεντρώνονται στις πιο πιεστικές περιπτώσεις της Ευρωζώνης και της Μ. Βρετανίας. Adolfo Laurenti, αναπληρωτής επικεφαλής οικονομολόγος και Διευθύνων Σύμβουλος, Mesirow Financial  Η εφαρμογή του «πακέτου» των 750 δισ. ευρώ για τη σταθεροποίηση του κοινού νομίσματος ήταν καθοριστική στην προσπάθεια να σταματήσει ο πανικός και να αποκατασταθεί κάποιου είδους τάξη στις ολοένα και πιο ασταθείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Παρ’ όλα αυτά, με μια πιο προσεκτική εξέταση διαπιστώνεται ότι το σχέδιο δεν διορθώνει τις διαρθρωτικές δημοσιονομικές ανισορροπίες που πλήττουν χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία, και σε μικρότερο βαθμό, την Ιταλία και την Ιρλανδία. Το μαζικό «πακέτο» ενίσχυσης απλά «αγοράζει» χρόνο για αυτά τα κράτη ώστε να εκτελέσουν τις τόσο αναγκαίες διορθωτικές πολιτικές. Για να επανέλθουν οι κρατικές δαπάνες υπό έλεγχο, πρέπει να ληφθούν πρόσθετα μέτρα δημοσιονομικής πειθαρχίας. Το σχέδιο της ευρωζώνης «αγοράζει» επίσης χρόνο και για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η κρίση χρέους της ζώνης του ευρώ έχει επαναβεβαιώσει τη θέση του δολαρίου ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Ωστόσο, η αναζήτηση ασφάλειας έξω από την Ευρώπη και η συνακόλουθη μεγάλη ζήτηση των αμερικανικών ομολόγων δεν πρέπει να αποτελεί δικαιολογία για να καθυστερήσει η λήψη μέτρων για την αδύναμη δημοσιονομική θέση των ΗΠΑ. Η ανησυχία είναι διττή. Βραχυπρόθεσμα, οι ΗΠΑ θα πρέπει να πληρώσουν για το κόστος των διασώσεων και των «πακέτων» στήριξης που ακολούθησαν την οικονομική κρίση και την «Μεγάλη Ύφεση». Ακόμα πιο σημαντικό, οι μακροπρόθεσμες δημογραφικές τάσεις καθιστούν το βάρος της κοινωνικής ασφάλισης μη βιώσιμο. Μέσα σε μία δεκαετία, τα δημόσια οικονομικά των ΗΠΑ θα βρεθούν κάτω από σημαντικές πιέσεις, συμβαδίζοντας με την έκρηξη του κόστους των προγραμμάτων κοινωνικής ασφάλισης. Αν το Κογκρέσο δεν αποφασίσει να προβεί σε άμεση και ριζική αναθεώρηση του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού, η χώρα ενδέχεται να αντιμετωπίσει σοβαρές συνέπειες από την τρέχουσα αλόγιστη συμπεριφορά στις δαπάνες. Έτσι, ο δημοσιονομικός εφησυχασμός είναι μια σημαντική απειλή για τις οικονομικές προοπτικές των Ηνωμένων Πολιτειών. Μια επιβράδυνση στην Ευρώπη, θα μειώσει τις εξαγωγές των ΗΠΑ πέρα από τον Ατλαντικό, αλλά η συνολική επίδραση στην οικονομία της χώρας θα είναι αμελητέα σε σύγκριση με την πιθανή βλάβη που μπορεί να προκληθεί από μία δημοσιονομική κρίση, αν χαθεί η ευκαιρία να μειωθεί το αμερικανικό έλλειμμα το χρέος αρχίσει να διολισθαίνει. Η ευρωπαϊκή κρίση έχει δώσει πολύτιμο «δανεικό» χρόνο στις ΗΠΑ και θα ήταν καλύτερο να μην περάσει αυτός ο χρόνος αναξιοποίητος. Carmen Reinhart, Ερευνητής, National Bureau of Economic Research Vincent Reinhart, Resident Scholar, American Enterprise Institute Οι τελευταίες εβδομάδες έχουν δείξει ότι, παρόλο που η Ελλάδα έχει μικρό «αποτύπωμα» στην παγκόσμια οικονομική απόδοση, ρίχνει μια βαριά σκιά στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Αυτές οι δυσκολίες χρηματοδότησης έχουν «αντηχήσει» στις Ηνωμένες Πολιτείες, ως επί το πλείστον, ως ένα «στοίχημα» για τα χρηστά ήθη. Δανειολήπτες με αμφίβολες προοπτικές τελικά θα βρεθούν αντιμέτωποι με θυμωμένους δανειστές. Το μήνυμα έχει «ακουστεί» με τέτοια ένταση στην εγχώρια αγορά, επειδή η ίδια η δημοσιονομική πορεία των ΗΠΑ φαίνεται μη βιώσιμη. Ενώ ο τρέχων λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ, στο επίπεδο του 85%, δεν ενεργοποιεί άμεσα συναγερμούς, το δημοσιονομικό έλλειμμα «τρέχει» με ρυθμό 10% επί του ΑΕΠ. Πιο ανησυχητικό είναι ότι η εμπιστοσύνη του κοινού βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα, για το κατά πόσο υπάρχουν πολιτικοί ηγέτες στις ΗΠΑ με το απαραίτητο θάρρος ώστε να σταματήσουν αυτή τη διαδικασία. Όλα αυτά είναι αλήθεια. Αλλά υπήρξε ένα ακόμα μήνυμα από την Ευρώπη προς τις ΗΠΑ, με εξίσου σοβαρές επιπτώσεις. Αυτό ήταν πιο «αθόρυβο» και απευθύνθηκε σε μια ομάδα-ελίτ που ελέγχει τα επίσημα συναλλαγματικά διαθέσιμα των περίπου δώδεκα κυβερνήσεων που ως επί το πλείστον βρίσκονται κατά μήκος της Ασίας-Ειρηνικού. Τα χρηματοδοτικά προβλήματα στην Ελλάδα και η μετάδοση της κρίσης στην ευρωπαϊκή ήπειρο απέδειξαν ότι το ευρώ δεν είναι έτοιμο για αποθεματικό νόμισμα. Οι οικονομίες εκείνες που αναπτύσσονται ταχύτερα από τις υπόλοιπες του κόσμου -Κίνα, Ινδία και Κορέα μεταξύ άλλων- είναι, επίσης, εκείνες που αποταμιεύουν περισσότερο. Μετά την ασιατική κρίση του 1998 -μια καταστροφικά βαθιά αλλά και περιορισμένη γεωγραφικά «πρόγονος» της κρίσης που βιώνει σήμερα ο κόσμος- οι χώρες αυτές έχουν κατευθύνει ένα μεγάλο μέρος της αποταμίευσης προς την κατεύθυνση της αύξησης των συναλλαγματικών τους αποθεμάτων. Οι διαχειριστές αποθεματικών, ωστόσο, δεν αγοράζουν ξένα νομίσματα. Αγοράζουν τα ασφαλέστερα περιουσιακά στοιχεία, τίτλους του δημοσίου, που εκφράζονται σε αυτά τα ξένα νομίσματα. Η αγορά ασφαλών περιουσιακών στοιχείων σε δολάρια είναι εύκολη: κρατικοί τίτλοι των ΗΠΑ. Η αγορά ασφαλών περιουσιακών στοιχείων σε ευρώ έχει αποδειχθεί ότι είναι προφανώς πιο δύσκολη. Πολλά ομόλογα έχουν ένα ανάγλυφο «€» κάπου, αλλά οι προοπτικές αποπληρωμής τους διαφέρουν ανάλογα με το πού τυπώνονται, για παράδειγμα, στη Γερμανία ή την Ελλάδα. Με απλά λόγια, οι τίτλοι του αμερικανικού δημοσίου ικανοποιούν πράγματι μια ανάγκη σε επίπεδο συναλλαγματικών διαθεσίμων, η οποία είναι λιγότερο πιθανό να ικανοποιηθεί από την ίδια την Ευρώπη, τουλάχιστον για κάποιο χρονικό διάστημα. Υπό αυτές τις συνθήκες, οποιαδήποτε ευγενική προτροπή που βασίζεται στην ευρωπαϊκή εμπειρία είναι πιθανό να αποδειχθεί απλά αδιάφορη. Όσο οι διαχειριστές διαθεσίμων αγοράζουν κρατικά χρεόγραφα των ΗΠΑ, οι Αμερικανοί πολιτικοί δεν θα πιεστούν να αλλάξουν τις πολιτικές τους από τις κεφαλαιαγορές. Ένα πλεονέκτημα σίγουρα, αλλά μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Πολιτικοί που δεν είναι πειθαρχημένοι, δεν είναι πιθανό να δείξουν τελικά πειθαρχία από μόνοι τους. Έτσι, η αστάθεια του ευρώ ως μία ξεχωριστή κατηγορία ενεργητικού, λόγω της «κακής συμπεριφοράς» κάποιων, μπορεί να επιτρέψει την «κακή συμπεριφορά» για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και εντός των ΗΠΑ.  [[pagebreak]] Uri Dadush, Διευθυντής, International Economics Program, the Carnegie Endowment  Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ζωτικό συμφέρον να διασφαλίσουν ότι η κρίση του ευρώ είναι ελεγχόμενη. Η Ε.Ε. αντιπροσωπεύει το 20% των αμερικανικών εξαγωγών. Περισσότερο από το 50% των περιουσιακών στοιχείων των ΗΠΑ στο εξωτερικό βρίσκεται στην Ευρώπη, ενώ περίπου το 40% των συναλλαγματικών διαθεσίμων της Ευρώπης έχει επενδυθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στην πραγματικότητα, η κρίση του ευρώ είχε ήδη σημαντικό αντίκτυπο στην οικονομία των ΗΠΑ: Από τα τέλη Νοεμβρίου, το ευρώ έχει χάσει 17% έναντι του δολαρίου, καθιστώντας τις εξαγωγές των ΗΠΑ λιγότερο ανταγωνιστικές, ακόμη και αν ο στόχος της διοίκησης Ομπάμα είναι να διπλασιάσει τις εξαγωγές μέσα σε πέντε χρόνια. Οι εξαγωγές των ΗΠΑ έχουν επίσης επηρεαστεί αρνητικά λόγω της αναιμικής ανάκαμψης της Ευρώπης - κατά το πρώτο τρίμηνο, το ευρωπαϊκό ΑΕΠ ενισχύθηκε κατά μόλις 0,3% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους, έναντι αύξησης 2,5% στις Ηνωμένες Πολιτείες και 11,9% στην Κίνα. Οι Αμερικανοί επενδυτές στην Ευρώπη θα πρέπει να αναμένουν στους ισολογισμούς τους μεγάλες απώλειες εισοδήματος λόγω της υποχώρησης του ευρώ. Όμως οι σημαντικότερες επιπτώσεις της κρίσης του ευρώ στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα φανούν μέσα από το εμπόριο και τις άμεσες ξένες επενδύσεις, αλλά μέσω των ευρύτερων επιπτώσεων σε επίπεδο εμπιστοσύνης και στις τράπεζες. Η μεταβλητότητα στο χρηματιστήριο (όπως μετράται από το δείκτη VIX) υπερδιπλασιάστηκε κατά τους τελευταίους δύο μήνες, ενώ και η διατραπεζική εμπιστοσύνη όπως μετράται από το TED spread (η διαφορά μεταξύ του τρίμηνου επιτοκίου διατραπεζικού δανεισμού και της απόδοσης των γραμματίων του αμερικανικού δημοσίου) διευρύνθηκε έως και το επίπεδο των 30,8 μονάδων βάσης πρόσφατα, που αποτελεί υψηλό εννέα μηνών, σε σύγκριση με το φετινό χαμηλό στις 10,6 μονάδες βάσης, το Μάρτιο. Και αυτό, με φόντο μία κρίση που περιορίζεται μέχρι στιγμής στην Ελλάδα κατά κύριο λόγο, μια χώρα που αντιστοιχεί μόνο στο 2,6% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. Φανταστείτε τι θα συνέβαινε σε περίπτωση εξάπλωσης της κρίσης στην Ισπανία ή την Ιταλία, χώρες με μέγεθος πέντε ή έξι φορές μεγαλύτερο της Ελλάδας. Αν και η έκθεση των αμερικανικών τραπεζών στις πλέον ευάλωτες χώρες της Ευρώπης είναι περιορισμένη -περίπου 176 δισεκατομμύρια δολάρια ή 5% της συνολικής τους έκθεσης στο εξωτερικό- η έμμεση έκθεση είναι πολύ μεγαλύτερη, δεδομένου ότι οι τράπεζες των ΗΠΑ συναλλάσσονται με όλες τις μεγάλες διεθνείς τράπεζες, οι οποίες είναι εκτεθειμένες σε αυτές ακριβώς τις ευάλωτες χώρες. Μια κρίση του ευρώ που εξαπλώνεται θα έβλαπτε τα συμφέροντα των ΗΠΑ και με έναν άλλο τρόπο. Παρά το γεγονός ότι το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ μπορεί να απολαμβάνει υψηλή «δημοτικότητα» ως αποτέλεσμα της αναζήτησης ασφαλούς καταφυγίου, μια κρίση που εξαπλώνεται είναι πιθανό να φέρει τελικά στο προσκήνιο αυτό το αυξανόμενο χρέος των ΗΠΑ, επιδεινώνοντας την ήδη ασταθή δυναμική του δημόσιου χρέους της χώρας. Ron Sloan, Γενικός Διευθυντής Επενδύσεων, Invesco Η κρίση χρέους στον ιδιωτικό τομέα του 2009 έχει μεταμορφωθεί το 2010 σε κρίσεις κρατικού χρέους, καθώς το ιδιωτικό χρέος «ανταλλάχθηκε» με δημόσιο. Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα παραμένει ακριβώς το ίδιο, αλλά υπό ένα διαφορετικό κέλυφος. Τέτοιας κλίμακας απομόχλευση πρόκειται να πάρει πολύ χρόνο, και δεν έχουν όλοι την υπομονή για κάτι τέτοιο. Εξ ου και οι ταραχές στην Ελλάδα. Η κρίση στην Ευρωζώνη θέτει το ερώτημα του τί θα μπορούσε να τροφοδοτήσει την ανάπτυξη που απαιτεί ένας ανεπτυγμένος κόσμος βασισμένος στις εξαγωγές. Δεν μπορούν όλοι να εξάγουν προς τις μικρότερες αναδυόμενες οικονομίες του κόσμου και δεν μπορούμε πλέον να υπολογίζουμε σε σημαντική ανάπτυξη εντός του ανεπτυγμένου κόσμου, καθώς νέα μέτρα λιτότητας αρχίζουν να αποτελούν τον κανόνα σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Μόλις η αποκατάσταση των αποθεμάτων ολοκληρωθεί, οι προσδοκίες για βιώσιμη ανάπτυξη θα πρέπει να αναθεωρηθούν χαμηλότερα, μέσα σε έναν ανεπτυγμένο κόσμο φορτωμένο με χρέος και σε έναν αναδυόμενο κόσμο που κινείται όλο και περισσότερο προς την κατεύθυνση της σύσφιξης της δικής του δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής. Η κρίση της Ευρωζώνης είναι στην ουσία μια κρίση ανάπτυξης. Εταιρείες και χώρες φορτωμένες με χρέος, περιλαμβανομένων εκείνων στις Ηνωμένες Πολιτείες, θα χάσουν πολλές από τις διαθέσιμες επιλογές επανεπένδυσης και ανάπτυξης. Χωρίς ανάπτυξη, η κοινωνική και οικονομική αστάθεια θα ακολουθήσουν. Το ευρώ είναι σίγουρα σε κίνδυνο στη σημερινή του μορφή. Χώρες της Νότιας Ευρώπης επαναξιολογούν τον τρόπο εξόδου τους από την κρίση και οι Γερμανοί και Γάλλοι πολίτες γίνονται όλο και πιο απρόθυμοι απέναντι στα μέτρα λιτότητας που απαιτούνται για να διασωθεί το ευρώ. Ο ανεπτυγμένος κόσμος έχει περάσει δύο δεκαετίες (δεκαετίες του ΄80 και του ΄90) με «ευνοϊκό άνεμο» σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, με ώθηση από τα χαμηλά επιτόκια και τους χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές, τον πληθωρισμό, και την αυξανόμενη κατανάλωση και μόχλευση. Στοιχεία που έχουν πλέον μετατραπεί σε αντιξοότητες. Η απομόχλευση θα είναι μια μακρά και άστατη διαδικασία. Anna Gelpern, Associate Professor of Law, American University Η κρίση στην Ευρώπη ενισχύει ακόμη περισσότερο το βασικό μήνυμα των τελευταίων δύο ετών: Οι κυβερνήσεις και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είναι «εγκλωβισμένα» σε μια παγίδα δυσλειτουργίας. Όταν οι τράπεζες και οι «σκιώδεις» τράπεζες βυθίζονται, στρέφονται στις κυβερνήσεις για την προστασία των πιστωτικών ροών, των συστημάτων πληρωμών και των οικονομιών των ανθρώπων. Όταν οι κυβερνήσεις βυθίζονται, βυθίζουν μαζί και τους πιστωτές τους - τράπεζες, συνταξιοδοτικά ταμεία, ασφαλιστικές εταιρείες. Η δημοσιονομική μεταρρύθμιση είναι αναγκαία όχι μόνο για να προστατευθούν τα άτομα από τις τραπεζικές αποτυχίες, αλλά και για να προστατευθούν οι τράπεζες -και κατ ΄επέκταση το κοινό- από τις αποτυχίες των κυβερνήσεων. Ελληνικές τράπεζες και συνταξιοδοτικά ταμεία κατέχουν περισσότερο από το 1/4 του ελληνικού δημόσιου χρέους. Εάν η Ελλάδα αθετήσει τις υποχρεώσεις της, θα εξαϋλώσει αποταμιεύσεις και θα παγώσουν οι απαραίτητες πιστώσεις για την ανάκαμψη. Αλλού, οι ευρωπαϊκές τράπεζες, τα συνταξιοδοτικά ταμεία και ασφαλιστικές εταιρείες κατέχουν περισσότερο από το ήμισυ του ελληνικού χρέους. Έτσι, εξ ορισμού απειλείται το ευρύτερο ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα, το οποίο είναι απαραίτητο για τη χρηματοδότηση της ελληνικής ανάπτυξης. Πρόκειται για το ίδιο σύστημα που σχεδόν κατέρρευσε το 2008 από την «φούσκα» στην αγορά κατοικίας στις ΗΠΑ και κλονίστηκε από τις χρεοκοπίες των Lehman Brothers, Fortis και Dexia, καθώς και από την ισλανδική τραπεζική κρίση. Αλλά είναι επίσης το σύστημα που ωφελήθηκε από την υποστήριξη της κυβέρνησης των ΗΠΑ προς την AIG, η οποία είχε πωλήσει πιστωτικά παράγωγα στις ευρωπαϊκές τράπεζες, «απορροφώντας» τους κινδύνους τους ώστε να μπορούν να κατέχουν λιγότερα εποπτευόμενα κεφάλαια. Αυτό οδηγεί σε ένα παράδοξο: Ακόμα και αν το ελληνικό χρέος είναι πραγματικά μη βιώσιμο, ακόμα και αν αντιμετωπίζει σχετικά λίγα εμπόδια αν πρόκειται να αναδιαρθρωθεί, η αβεβαιότητα για τις επιπτώσεις της αποτυχίας των οικονομικών συστημάτων απειλεί να περιορίσει ή να εξαλείψει τα οφέλη της μείωσης του χρέους. Οι δεσμοί μεταξύ των κυβερνήσεων και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων έπαιξαν κεντρικό ρόλο και στις κρίσεις της δεκαετίας του 1980 και του 1990, όμως σήμερα κανένα κομμάτι του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος δεν μπορεί να θεωρηθεί άτρωτο. Στο παρελθόν, νομίζαμε ότι ο καλύτερος τρόπος για να διασφαλιστεί η έγκαιρη και ομαλή αναδιάρθρωση κρατικού χρέους ήταν μέσω της μεταρρύθμισης των σχετικών συμβάσεων ή μέσω της πτώχευσης. Ένα μάθημα από την Ελλάδα είναι ότι οι ισχυρότερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις -και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού- μπορεί να είναι ο ασφαλέστερος δρόμος προς τα εμπρός για τη διαχείριση των προβλημάτων αυτού του είδους. Αυτό σημαίνει ενίσχυση κεφαλαίων ώστε οι επιχειρήσεις να μπορούν να απορροφούν ζημίες, συνολική μεταρρύθμιση ώστε μεγάλες κοινοπραξίες παγκόσμιου βεληνεκούς να μπορούν να πτωχεύουν ομαλά, και διαφανείς αγορές παραγώγων ώστε να μπορούν να αποκαλύπτουν τον πραγματικό κίνδυνο αθέτησης πληρωμών.

http://www.capital.gr/news.asp?id=974884

Selling Euros for Kiwis Enables Traders to Find Yield at Merkel's Backdoor

The fastest convergence in short-term interest rates in almost a year is making the euro a surprise addition to currencies used to finance investments in higher- yielding assets.

“The hot guys are moving into using the euro as a funding currency,” said John Taylor, who helps oversee $7.5 billion as chairman of New York-based FX Concepts LLC, manager of the world’s largest foreign-exchange hedge fund. “It’s not quite as cheap as the yen but it’s a lot safer in a crisis, because the worse the world looks the worse the euro looks.”

Borrowing in euros to finance an investment in the Australian dollar, New Zealand dollar, Brazilian real and Norwegian krone returned 10 percent in the past 6 months, according to data compiled by Bloomberg. The same trade using the dollar instead of the 16-nation currency resulted in a 7.5 percent loss, and a 7.4 percent decline with the yen.

Deteriorating economic prospects in the euro area have helped push down the cost of short-term borrowing in Europe relative to the U.S. The London interbank offered rate, or Libor, for three-month loans in euros fell to within about 14 basis points, or 0.14 percentage point, of the dollar rate on May 21, from 26 basis points at the end of April and 40 on Dec. 31, according to data from the British Bankers’ Association.

Libor for loans in dollars for three months was 0.497 percent at the end of last week, compared with 0.636 percent for euros, the BBA said. The European Central Bank’s main refinancing rate is 1 percent, while the Federal Reserve’s target rate for overnight loans is as low as zero.

Relative Growth

The debt crisis that spread from Greece to euro-member countries including Portugal and Spain prompted the ECB to start measures including buying sovereign bonds as part of a 750 billion-euro ($936 billion) European Union backstop for the 16- nation region.

In contrast, the Fed is winding down programs to revive the U.S. economy. Policy makers lifted their quarterly growth forecast last week, saying gross domestic product may expand 3.2 percent to 3.7 percent this year, up from a range of 2.8 percent to 3.5 percent predicted in January. The euro region may grow 1.1 percent, according the median estimate of 25 economists surveyed by Bloomberg News.

The euro fell 12.9 percent against a basket of peers between last year’s peak in June and May 14, before rebounding 3.4 percent last week on speculation the ECB may be forced to take action and prop up the currency, Bloomberg Correlation- Weighted Currency indexes show. The euro fell 1.3 percent to $1.2411 as of 10:52 a.m. in London, and slipped 1 percent to 111.96 yen.

Euro Forecasts

The shared currency will depreciate to $1.24 by year-end, and $1.22 by the first quarter of 2011, based on the median of no fewer than 40 analyst forecasts compiled by Bloomberg. Estimates are declining at the fastest pace since December 2008. As recently as November the median prediction was $1.48.

“The ECB’s loose-policy stance will extend the euro’s use as a funding currency versus the high-yielders, commodity currencies and emerging-market currencies,” said John Normand, the London-based head of global foreign-exchange strategy at JPMorgan Chase & Co. The bank cut its year-end euro forecast on May 17, to $1.20 from $1.35.

Europe’s fiscal crisis is claiming political casualties, making it harder for policy makers to push through legislation to support the region’s weaker nations and the euro.

German Chancellor Angela Merkel’s party lost control of the nation’s most populous state on May 9, depriving her of a majority in the federal government’s upper house. Voters in North Rhine-Westphalia punished her reversal on providing 22.4 billion euros in aid for Greece, which was approved by the parliament two days before the election.

No Support

Merkel failed to win support from other members of the EU last week when she prohibited naked short selling, where traders bet on a decline in securities they don’t own, sending the euro down to $1.2144, the lowest since April 2006. ECB executive board member Jose Manuel Gonzalez-Paramo said May 20 the central bank wasn’t given warning of the ban by Germany, whose deutsche mark was the basis for the European currency.

“If Germany can’t get its act together and realize what’s at stake, then don’t expect the rest of the euro zone to,” said Geoffrey Yu, a London-based strategist at UBS AG, which cut its year-end forecast for the euro to $1.15 from $1.30 on May 13. “It’s very difficult to have any faith in euro-region policymaking.”

Carry Trades

The yen has been used to fund carry trades as the Bank of Japan maintained the lowest benchmark rateamong the Group of 10 nations for more than a decade in an effort to end deflation.

America’s dollar joined the yen as the Fed cut its target rate for overnight loans between banks to a range of zero to 0.25 percent in December 2008 and the outlook for the greenback worsened. TheDollar Index, which tracks the currency against those of six major trading partners, fell 12 percent in the final 10 months of last year to 77.860, before rebounding 10.6 percent this year to reach 86.132 today.

Selling the yen against the Australian and New Zealand dollars, the real and the krone produced an average annual return of 13 percent between 2000 and 2008, compared with 8.5 percent by selling the U.S. dollar and 3.7 percent with the euro, according to data compiled by Bloomberg.

The strategy of buying currencies in nations with relatively high interest rates such as Australia or Norway with loans in currencies that have low rates has largely been abandoned by investors this year amid increasing volatility. The euro’s decline is reviving interest in the trade.

Implied Volatility

“Using the euro as a funding currency for carry trades is becoming more popular with us at the moment,” said Ken Dickson, a money manager in Edinburgh at Standard Life Investments, which oversees $176 billion.

There is a 45 percent probability the euro will fall to $1.15 by Dec. 31, and a 5 percent chance it will weaken to parity with the dollar, implied volatility from options trading monitored by Bloomberg shows.

Demand for one-month options giving investors the right to sell the euro relative to those that allow for purchases fell from the most since before 2003 last week, the first decline in five weeks.

The biggest risk to returns is volatility, which can wipe out profits should the funding currency appreciate. One-month implied volatility on the euro against the Australian dollar increased to as much as 20 percent last week, from less than 9 percent in March.

Currency Characteristics

“For a funding currency you need low rates, a currency that is depreciating and low volatility,” saidAndreas Hahner, a money manager at Allianz Global Investors in Frankfurt. “The euro has the first two, but there is a danger that when the situation stabilizes the bounce back in the euro might be too high to say yes, it is a funding currency.”

While the euro project has many challenges, it is “ridiculous” to suggest that the euro area will break up within the next year, Goldman Sachs Group Inc. Chief Global Economist Jim O’Neill said in a May 17 interview.

While the euro fell at the fastest pace since January 2009 this month, it is not yet undervalued, according to John Lipsky, first deputy director at the International Monetary Fund. The currency’s current level is close to an “equilibrium” value and its decline against the dollar may help European exports, he said in an interview in Tokyo on May 19.

“It’s perhaps easy to forget the euro, when it was created, debuted at a value of $1.17,” Lipsky said. “The current level of the euro does not appear to pose problems.”

Fair Value

The euro’s fair value against the dollar is $1.20, according to Standard Life’s Dickson. “To give the economy some assistance, the authorities are probably looking for a medium- term period of the currency being undervalued,” he said.

Italian Prime Minister Silvio Berlusconi said May 19 the euro’s slide is good for Europe’s biggest exporters, after Merkel told German lawmakers the currency “is in danger.”

Companies are already starting to benefit. Airbus SAS, the world’s biggest aircraft manufacturer, said May 14 its order book is worth 22 billion euros more than at the start of the year because of the weaker currency.

“Approximately half of our costs are still in euros, whereas all of our revenues are in dollars,” Toulouse, France- based Airbus Chief Operating Officer John Leahy said in a May 19 interview. Every 10 cents that the euro falls against the dollar, “we can improve the operating result by approximately a billion” euros, he said.

Heading Lower

The euro is still heading lower, said Allianz Global’s Hahner, citing the likelihood that the Fed will raise rates before the ECB.

U.S. central bankers will lift their target rate to 0.5 percent by year-end, while the ECB holds pat, according to medians of at least 20 economist forecasts compiled by Bloomberg.

Plus, the French and German electorates’ support for the euro in the face of rising costs for holding the 11-year old currency project together has yet to be tested, FX Concepts’ Taylor said.

“We’ll be listening to the political broadcasts from Madrid, Lisbon, Athens and Paris for quite a while to see if they throw these guys out,” said Taylor. “The euro’s going down. It has a very bleak future.”

Μετοχές: Ψάχνοντας για καταφύγια εν μέσω μεταβλητότητας

Πέμπτη, 20 Μαΐου 2010 - 09:36

Του Ben Steverman Αν και οι μεγάλοι χρηματιστηριακοί δείκτες των ΗΠΑ πέφτουν από τα υψηλά του Απριλίου, δεν πλήττονται όλες οι μετοχές το ίδιο. Ενώ ο Standard & Poor’s 500 πέφτει 5,6% από τις αρχές Μαΐου, πολλές λεγόμενες ‘αμυντικές’ μετοχές διατηρούνται σταθερές. Ο S&P 500 Consumer Staples index πέφτει μόλις 0,68% τον Μάιο, η καλύτερη επίδοση μεταξύ των 10 σημαντικότερων τομέων του S&P 500. Στις 17 Μαΐου, η μετοχή της εταιρίας Kellogg (K) έφτασε σε νέα υψηλά 52 εβδομάδων, και διαπραγματεύεται στην υψηλότερη τιμή της από τον Οκτώβριο του 2008. Οι επενδυτές μπορεί να αποσύρονται προς ασφαλή καταφύγια, λόγω των πρόσφατων πρωτοσέλιδων, όπως η δημοσιονομική κρίση στην Ελλάδα. Ή μπορεί απλά να προχωρούν σε κατοχύρωση κερδών μετά από την άνοδο 80% του  S&P από τις 9 Μάρτη του 2009 μέχρι της 23 Απριλίου 2010. «Η αγορά θα προχωρούσε  σε διόρθωση, και η Ευρώπη ήταν απλώς η αφορμή», λέει ο Mitch Schlesinger, επικεφαλής επενδύσεων στην FBB Capital Partners. Σε κάθε περίπτωση, μετά την ανάκαμψη του περασμένου έτους, η οικονομία και η χρηματιστηριακή αγορά μπορεί να μπαίνουν σε μια νέα φάση, λέει ο Jim Meyer, principal και επικεφαλής επενδύσεων στην Tower Bridge Consultants. Στην πρώτη φάση, «παλαιά προβλήματα αρχίζουν να εξαφανίζονται», λέει. Τα κέρδη οι μετοχές ανακάμπτουν. Στη δεύτερη φάση, «η διαδικασία επούλωσης» συνεχίζεται, αλλά νέα προβλήματα αρχίζουν να εμφανίζονται, όπως τα δημοσιονομικά δεινά της Ελλάδας και ανησυχίες για τα χρέη άλλων χωρών, ή για την προοπτική υψηλότερου πληθωρισμού και υψηλότερων επιτοκίων. Μια αύξηση της μεταβλητότητας της χρηματιστηριακής αγοράς δείχνει πως οι επενδυτές ανησυχούν. Το Chicago Board Options Exchange Volatility Index, ή VIX, ενισχύθηκε 82% τον περασμένο μήνα. Για τους επενδυτές, οι ‘αμυντικές’ μετοχές, συχνά σταθερές, σχεδόν βαρετές στην διακύμανση της τιμής τους, είναι ένας τρόπος για να αποφευχθεί αυτό το είδος του στρες. Αλλά πού θα βρείτε αυτά τα καταφύγια ανάμεσα στις μετοχές; ‘Ενας παραδοσιακά αμυντικός τομέας είναι οι εταιρείς κοινής ωφέλειας, αλλά δεν είναι αγαπητές σε όλους. Υπάρχει ένα "ερωτηματικό" για τον τομέα, λόγω των ανησυχιών για την κανονιστική ρύθμιση και το υψηλό κόστος των πρώτων υλών, λέει ο Oliver Pursche, συν-διαχειριστής χαρτοφυλακίου της GMG Defensive Beta Fund (MPDAX). Το Μάιο, ο δείκτης S&P 500 Utilities πέφτει 2,7%, η τρίτη καλύτερη επίδοση, μετά τα consumer staples και τις τηλεπικοινωνίες. Ο Pursche προτιμά μετοχές consumer staples, όπως η PepsiCo (PEP) και CVS Caremark (CVS), τις οποίες κατέχει. Οι εταιρίες αυτού του τομέα τείνουν να έχουν πιο σταθερά επιχειρηματικά μοντέλα, επειδή πωλούν προϊόντα που οι άνθρωποι πρέπει να αγοράσουν σε αντίθεση με τα πιο εκλεκτικά προϊόντων που προσφέρει ο τομέας consumer discretionary. Αν ανησυχείτε για τη δουλειά σας, «θα αναβάλετε την αγορά ενός νέου καναπέ ή των επίπλων για το υπνοδωμάτιο», λέει ο Pursche. «Δε θα αναβάλετε την αγορά σαμπουάν». Στα βάθη της ύφεσης κατά το πρώτο τρίμηνο του 2009, οι πωλήσεις των εταιρειών consumer discretionary του  S&P 500 μειώθηκαν κατά μέσο όρο 13,5%. Οι πωλήσεις των εταιρειών consumer staple μειώθηκαν 5,5%. Ενώ οι πωλήσεις είναι σχετικά σταθερές στις ΗΠΑ, πολλές μεγάλες αμερικάνικες εταιρείες consumer staple παρουσιάζουν επίσης ανάπτυξη στο εξωτερικό. Ο Meyer, ο οποίος κατέχει Kellogg και Colgate-Palmolive(CL), αναφέρει ότι οι δύο εταιρείες κάνουν καλή δουλειά «στη διείσδυση στις αναδυόμενες αγορές». Η PepsiCo, στο μεταξύ, έχει «κάνει καλύτερη δουλειά στην κατανόηση της κινεζικής αγοράς από οποιονδήποτε άλλο», λέει ο Pursche. Ισχυρές εταιρείες με ισχυρά επιχειρηματικά μοντέλα μπορούν να βρεθούν σχεδόν σε κάθε τομέα. Ο Schlesinger της FBB Capital επισημαίνει την International Business Machines (IBM), την οποία κατέχει. Αν και οι πωλήσεις της ΙΒΜ υποχώρησαν 7,6% το 2009, τα κέρδη αυξήθηκαν, με τα καθαρά κέρδη ενισχυμένα 8,9% πέρυσι, παρά την ύφεση. Καθώς οι εταιρείες δαπανούν για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων πληροφορικής τους, «η τεχνολογία μπορεί να είναι αμυντικός τομέας επειδή είναι μια από τις λίγες περιοχές που είναι αποδέκτες των κεφαλαιακών επενδύσεων», λέει ο Schlesinger. Ο Frank Ingarra jr, διαχειριστής χαρτοφυλακίου της Hennessy Funds, προσφέρει τρία κριτήρια για καλές αμυντικές μετοχές: ισχυρές ταμειακές ροές, ισχυρά μερίσματα, και μέγεθος. Όσο μεγαλύτερη είναι μια επιχείρηση, τόσο πιο διαφοροποιημένες είναι οι ροές εσόδων της. «Μια μεγαλύτερη εταιρεία λογικά θα είναι καλύτερα προστατευμένη έναντι των αγορών που είναι σε πτώση», λέει ο Ingarra. Φτηνά ευρήματα Τα μερίσματα είναι πολύτιμα σε μια εποχή που τόσες άλλες επενδύσεις, από τα money market funds μέχρι τα ομόλογα-δίνουν πολύ μικρές αποδόσεις. «Είναι καλύτερα να αγοράσετε μετοχές ενός σταθερού ονόματος και να πάρετε  το μέρισμα», λέει ο Thomas Nyheim, διαχειριστής χαρτοφυλακίου στην Christiana Bank & Trust. O Meyer επισημαίνει ότι η Johnson & Johnson (JNJ) ανέφερε απόδοση μερίσματος 3,43%, πάνω από το 3,36% που είναι η απόδοση του δεκαετούς ομολόγου των ΗΠΑ. Οι διαχειριστές χαρτοφυλακίου λένε ότι υπάρχει ένας ακόμη λόγος για τον οποίο οι  αμυντικές μετοχές ενδέχεται να ξαναγίνουν δημοφιλής: Είναι φτηνές. Κατά τη διάρκεια του ράλι του παρελθόντος έτους, πολλές εταιρείες μεγάλης κεφαλαιοποίησης με αμυντικά χαρακτηριστικά έμειναν πίσω από το υπόλοιπο της χρηματιστηριακής αγοράς, ακόμη και καθώς τα κέρδη ανέκαμψαν. Ως αποτέλεσμα, οι μετοχές φαίνονται φθηνές με τρόπους μέτρησης όπως ο λόγος τιμής προς κέρδη(p/e). «Τα πολλαπλάσια [των αμυντικών] μετοχών έχουν μειωθεί αρκετά δραματικά», λέει ο Nyheim. Αναφέρει τη Johnson & Johnson ως παράδειγμα: Τα τελευταία 20 χρόνια, η εταιρεία είχε κατά μέσο όρο p/e. 22, σύμφωνα με τα στοιχεία του Bloomberg. To παρών πολλαπλάσιο της μετοχής είναι 13,5. Ένα αμυντικό χαρτοφυλάκιο μετοχών μπορεί να βοηθήσει τους επενδυτές να αποφύγουν τη μεταβλητότητα και να κοιμούνται ευκολότερα τη νύχτα. Αλλά οι ειδικοί προειδοποιούν ότι η υπερβολικά αμυντική στάση μπορεί να έχει κόστος, καθώς μπορεί να χάσετε τα κέρδη από πιο ριψοκίνδυνες μετοχές. «Είναι σημαντικό για τους επενδυτές να μην το παρακάνουν,» λέει ο Pursche. Παρά τα τρομακτικά πρωτοσέλιδα, «θα συνεχίσουμε να βλέπουμε τις οικονομίες σε όλο τον κόσμο να βελτιώνονται». Παρόλα αυτά, ποτέ κανείς δεν ξέρει ποια οικονομική απειλή μπορεί να ελλοχεύει. «Πάντα είναι μια καλή στιγμή να είναι κανείς λίγο αμυντικός»,  λέει ο Schlesinger. Είναι μια καλή ιδέα να μην «έχετε συνέχεια το πόδι σας στο γκάζι». Ο Ben Steverman είναι ρεπόρτερ για το Finance Channel του Bloomberg BusinessWeek

Υπουλος ιός που δεν κάνει εξαιρέσεις

Από τη μελέτη της Ρέινχαρτ προκύπτει ότι η πτώχευση σήμερα δεν απειλεί μόνο τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, αλλά και τις ανεπτυγμένες, όπως είναι η ελληνική.

Διότι χρεοκοπίες σε ανεπτυγμένες (δυτικές) οικονομίες είχαν παρατηρηθεί πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και αυτές είχαν σχέση με κρίση στο τραπεζικό σύστημα. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο οι πτωχεύσεις περιορίστηκαν στις αναπτυσσόμενες, κυρίως, οικονομίες. Σε αυτό συνέβαλε ώς ένα βαθμό η ίδρυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Ωστόσο, δεν αποδείχθηκε το αποτελεσματικότερο φάρμακο για όλες τις περιπτώσεις. Ετσι, μεγάλες κρίσεις και χρεοκοπίες δεν αποφεύχθηκαν στο Περού και στις Φιλιππίνες, μολονότι δέχθηκαν βοήθεια από το ΔΝΤ 24 και 23 φορές αντίστοιχα. Διευκρινίζεται ότι από το 1950 μέχρι τη δεκαετία του 1970, το ΔΝΤ έπαιζε περισσότερο τον ρόλο κεντρικής τράπεζας και είχε συνδεθεί λιγότερο με τον ρόλο του μηχανισμού στον οποίο κατέφευγαν μόνο οι χρεοκοπημένες χώρες. Πάντως, μεταξύ των ανεπτυγμένων οικονομιών, το ρεκόρ εμφανίζει η Βρετανία, η οποία έχει καταφύγει στο ΔΝΤ 11 φορές (έχει ενταχθεί σε 11 προγράμματα χρηματοδότησης του ΔΝΤ).

Ορισμός

Η Ρέινχαρτ θεωρεί χρεοκοπίες και τις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι χώρες αναγκάστηκαν να πραγματοποιήσουν αναδιάρθρωση χρέους ή να δεχθούν οικονομική βοήθεια από το ΔΝΤ προκειμένου να αποφύγουν τη χρεοκοπία. Σε αυτήν την κατηγορία εντάσσει και την Ελλάδα το 2010.

Οι πιο χαρακτηριστικές από τις «σύγχρονες» χρεοκοπίες, λόγω υψηλών χρεών, είναι εκείνη της Βραζιλίας και της Ελλάδας. Περιπτώσεις ανεπτυγμένων οικονομιών που πτώχευσαν πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είναι εκείνες του Βελγίου, του Καναδά και της Βρετανίας, που συνδέονται με κρίση στον τραπεζικό κλάδο.

Περιπτώσεις χρέους ιδιωτικού τομέα που οδήγησε σε μεγάλη τραπεζική κρίση και πτώχευση κράτους θεωρούνται εκείνες της Ισλανδίας και της Ταϊλάνδης. Είχαν προηγηθεί παρόμοιες κρίσεις στις ΗΠΑ την περίοδο 1865 - 1913 και πιο πρόσφατα στην Ιαπωνία το 1992.

Ιστορίες χρεοκοπίας 70 χωρών σε 200 χρόνια

 Τα ελληνικά «συμπτώματα» και οι προειδοποιήσεις σε ΗΠΑ - Βρετανία του Αμερικανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Μελετών

Του ΛΕΩΝΙΔΑ ΣΤΕΡΓΙΟΥ

Τα υψηλά χρέη οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στη χρεοκοπία. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει μελέτη του Ινστιτούτου Οικονομικών Μελετών των ΗΠΑ (ΝΒΕR) και ύστερα από αυτή τη διαπίστωση, χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η Βρετανία θα πρέπει να νιώθουν άβολα. Από την καταγραφή όλων των χρεοκοπιών σε 70 χώρες τους τελευταίους δύο αιώνες το συμπέρασμα είναι σαφές: καμία χώρα με υψηλό δημόσιο και εξωτερικό χρέος δεν απέφυγε την πτώχευση.

Με βάση τα ευρήματα της μελέτης και της καθηγήτριας Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, Κάρμεν Ρέινχαρτ, ο κίνδυνος πτώχευσης της Ελλάδας ήταν προδιαγεγραμμένος από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, καθώς είχε όλα τα «συμπτώματα»: απότομη αύξηση του δανεισμού του ιδιωτικού τομέα, πτώση των δημοσίων εσόδων, μεγάλη αύξηση του χρέους και των ελλειμμάτων. Το μόνο που έλλειπε ήταν το «σκάσιμο» κάποιας φούσκας, που ιστορικά οδηγεί στην «απόλυτη χρεοκοπία» όταν συνυπάρχουν τα παραπάνω. Και για κάποιους ήρθε. Ισως η πιστωτική κρίση (subprime) που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ το 2007 να ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Σύμφωνα με τα κριτήρια της Ρέινχαρτ, τα θεμέλια για μια πιθανή χρεοκοπία της Ελλάδας είχαν μπει από τη δεκαετία του 1980, όταν το δημόσιο χρέος από το 24% εκτινάχθηκε στο 80%. Δηλαδή, σε υψηλότερο επίπεδο από της Βρετανίας σήμερα, που απειλείται με δημοσιονομική κρίση.

Καταστροφικός συνδυασμός

Η Ρέινχαρτ μαζί με τον γνωστό οικονομολόγο Κένεθ Ρόγκοφ σε άλλη μελέτη του 2009 είχαν διαπιστώσει ότι απότομη μείωση των δημοσίων εσόδων που συνοδεύεται με αύξηση ελλειμμάτων και χρέους κατά 86% εντός τριετίας οδηγούν σε υποβαθμίσεις πιστοληπτικής ικανότητας και πολλές φορές στη χρεοκοπία. Τα παραδείγματα είναι πολλά και ξεκινούν από το 1891 (πρώτη χρεοκοπία Αργεντινής) και φτάνουν μέχρι την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος της Ινδονησίας το 1999 - 2000. Μία παρόμοια κρίση είχε προηγηθεί το 1931 στην Αυστρία, που οδηγήθηκε σε χρεοκοπία το 1932.

Σύμφωνα με την πρόσφατη μελέτη της Ρέινχαρτ που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο, η πιο ισχυρή αιτία που οδηγεί ένα κράτος σε αδυναμία πληρωμών είναι το υψηλό χρέος. Ακολουθεί η κρίση στο τραπεζικό σύστημα, ενώ λιγότερες ήταν οι περιπτώσεις που ο υπερπληθωρισμός (άνω του 500%) οδήγησε σε πτώχευση.

Ενα ακόμη συμπέρασμα είναι ότι τα υψηλά χρέη του ιδιωτικού τομέα είναι αυτά που προηγούνται μιας τραπεζικής κρίσης, ενώ δεν συνδέονται άμεσα σε μεγάλο βαθμό με τη χρεοκοπία κρατών. Αποτελούν όμως πρόδρομα σημάδια. Μάλιστα, παρατηρείται ότι το χρέος στον ιδιωτικό τομέα κορυφώνεται όσο πλησιάζει η κρίση. Τα χρέη εξακολουθούν να αυξάνονται ως ποσοστό του ΑΕΠ και μετά τη χρεοκοπία, επειδή μειώνεται το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν. Επίσης, μετά τη χρεοκοπία ή την κρίση, τα ιδιωτικά χρέη μετατρέπονται σε δημόσια. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι της Λατινικής Αμερικής τη δεκαετία του 1980.

Ρέινχαρτ και Ρόγκοφ καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το υψηλό χρέος του ιδιωτικού τομέα είναι πιο ευαίσθητο όταν σκάνε φούσκες. Επίσης, πρόδρομο σημάδι επερχόμενης κρίσης αποτελεί η ταυτόχρονη άνοδος του βραχυπρόθεσμου χρέους (δημόσιου και ιδιωτικού), όπως συνέβη στο Μεξικό. Και τα πιο επικίνδυνα είναι τα αποκαλούμενα «κρυφά χρέη του ιδιωτικού τομέα». Είναι αυτά που δημιουργούνται με την παροχή κρατικών εγγυήσεων.

Βρετανία, ΗΠΑ, Ιαπωνία

Κι αν η Βρετανία, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία πρέπει να ανησυχούν σήμερα, η Ελλάδα θα έπρεπε να λάβει τα μέτρα εδώ και πολλά χρόνια. Σήμερα, ανησυχεί η Βρετανία με δημόσιο χρέος 68% του ΑΕΠ, αλλά με έλλειμμα μεγαλύτερο του 11%. Ανησυχούν οι ΗΠΑ και μιλούν για ανάγκη δημοσιονομικής προσαρμογής με δημόσιο χρέος 86% του ΑΕΠ, το οποίο όμως προβλέπεται να ξεπεράσει το 100% το 2011. Εντονότερος είναι ο προβληματισμός για την Ιαπωνία, με δημόσιο χρέος που αγγίζει το 200%.

Στην Ελλάδα, από το 2000 μέχρι σήμερα το δημόσιο χρέος υπερδιπλασιάστηκε, αφού από 141 δισ. ευρώ εκτινάχθηκε το 2009 στα 273 δισ. ευρώ και φέτος προβλέπεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι θα ξεπεράσει τα 296 δισ. ευρώ. Ετσι, το δημόσιο χρέος σήμερα ξεπερνάει το 100% και το εξωτερικό χρέος είναι ακόμη μεγαλύτερο (περίπου 400 δισ. ευρώ), ενώ το δημοσιονομικό έλλειμμα ανέρχεται κοντά στο 14%. Τα χρέη του ιδιωτικού τομέα ανέρχονται σήμερα στο 107% του ΑΕΠ, όταν το 2005 ήταν στο 76,4% και το 2000 στο 43,3%.

Πτώση των μετοχών: Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η Ελλάδα

Δευτέρα, 10 Μαΐου 2010 - 09:20

Του Ben Steverman Καθώς ο δείκτης Dow Jones Industrial Average βυθιζόταν 9,2% την Πέμπτη - η μεγαλύτερη ενδοσυνεδριακή πτώση από τις 19 Οκτωβρίου του 1987 - τα κανάλια έδειχναν τις διαμαρτυρίες στην Αθήνα. Τα βίντεο έδιναν την εντύπωση ότι η πτώση των μετοχών  και η ελληνική δημοσιονομική κρίση είχαν άμεση σχέση. Μη είμαστε τόσο βιαστικοί. Πολλοί υποπτεύονται πως υπήρχε κάποια τεχνικό πρόβλημα που τρόμαξε τις αγορές και βύθισε τις μετοχές, πριν στη συνέχεια αυτές ανακάμψουν εντυπωσιακά. «Περιμένουμε μια διόρθωση, αλλά όχι αυτού του μεγέθους», λέει ο Gary Wolfer, επικεφαλής οικονομολόγος της Univest Wealth Management. «Αυτό που συνέβη εδώ είναι απροσμέτρητο και πρέπει να ήταν κάποιο τεχνικό πρόβλημα». Πράγματι, το Bloomberg News αναφέρει ότι εκπρόσωπος του NYSE Euronext λέει ότι «υπήρξαν μια σειρά λανθασμένων διαπραγματεύσεων» κατά τη διάρκεια της απότομης πτώση της αγοράς. Αλλά ακόμη και αν δεν υπήρχε, οι Αμερικανοί επενδυτές έχουν λόγους εκτός από την Ελλάδα για να είναι διστακτικοί και έτοιμοι να πουλήσουν. Στο απόγειό της το τρέχον έτος, η χρηματιστηριακή αγορά «είχε μάλλον υψηλές αποτιμήσεις,» λέει ο Jerry Webman, επικεφαλής οικονομολόγος της OppenheimerFunds. Οι τιμές των μετοχών αντικατοπτρίζουν ένα αισιόδοξο σενάριο. Οι επενδυτές γνωρίζουν, λέει ο Webman, ότι «όταν οι άνθρωποι υποτίμησαν τα δυσάρεστα νέα στο παρελθόν, τα πράγματα στην συνέχεια ήταν άσχημα». Πράγματι, οι μετοχές γενικά πέφτουν για δύο εβδομάδες. Ακόμη και πριν από την Πέμπτη, ο S&P 500 έχανε 7,3% από τις 23 Απριλίου. Τα προβλήματα της Ελλάδας δεν είναι αρκετά για να είναι η μόνη κινητήρια δύναμη πίσω από αυτή τη μεγάλη διόρθωση της αγοράς. «Η Ελλάδα δεν αντιπροσωπεύει και τόσο μεγάλο μερίδιο της παγκόσμιας οικονομίας για να δικαιολογήσει την ανησυχία», λέει ο Michele Gambera, επικεφαλής της ποσοτικής ανάλυσης της UBS Global Asset Management. Αντ΄ αυτού η Ελλάδα είναι ένας παράγοντας σε μια μεγάλη αβεβαιότητα στις αγορές σταθερού εισοδήματος. Κατά το περασμένο έτος, Gambera λέει, υπήρχε μια «εξόρμηση για σκουπίδια», καθώς οι επενδυτές αγόραζαν ριψοκίνδυνα πάγια αναμένοντας μια παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη. «Ίσως κάνουμε μια μικρή διακοπή εδώ, μια αξιολόγηση του [αν] έχουμε εμπλακεί πάρα πολύ σε υψηλού κινδύνου πάγια», λέει ο Gambera. Με τη λογική κάποιων bull της αγοράς, τα ελληνικά και ευρωπαϊκά προβλήματα είναι ακριβώς αυτά - ευρωπαϊκά προβλήματα. «Τα προβλήματα του ευρώ είναι προβλήματα του ευρώ,» λέει ο Wolfer. Ακόμη και αν εξαπλώνεται από την Ελλάδα προς άλλα υπερχρεωμένα ευρωπαϊκά έθνη, τα προβλήματα στην Ευρώπη θα μπορούσαν να ωθήσουν περισσότερα πάγια προς το ασφαλές καταφύγιο του δημόσιου χρέους των ΗΠΑ. Αυτό θα μπορούσε να συμβάλει στην τόνωση της αμερικανικής οικονομίας, κρατώντας τα επιτόκια των ΗΠΑ χαμηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Μόλις συνειδητοποίησαν οι bullish επενδυτές πως το χρηματιστήριο συντρίβονταν, μπήκαν και άρχισαν να αγοράζουν πάλι. Αυτές δεν είναι οι συννεφιασμένες ημέρες  της πτώσης του 2008 ή του Μαρτίου του 2009, όταν οι επενδυτές ήταν τόσο φοβισμένοι που σχεδόν κανείς δεν αγόραζε μετοχές. Ο κίνδυνος, όπως πάντα, είναι ότι ο πανικός εξαπλώνεται στην αγορά, δημιουργώντας περισσότερο πανικό στην αγορά και έτσι εξαπλώνεται περαιτέρω. Ο φόβος δημιουργεί φόβο. Έτσι έγινε η οικονομική κρίση του 2008. Ευτυχώς, η συντριπτική πλειοψηφία των επενδυτών δεν πιστεύουν ακόμη πως τα προβλήματα της Ελλάδας χρήζουν ένα τέτοιο επίπεδο ανησυχίας.